Bisiklette Doğru Vites Kullanımı Nasıl Olmalı?

Bisiklette doğru vites kullanımı sadece performansı artırmakla kalmaz, aynı zamanda sürüş deneyimini de büyük ölçüde iyileştirir. Doğru vites seçimi, pedallara uygulanan gücü optimum seviyede tekerleklere ileterek harcadığınız enerjinin en verimli şekilde kullanılmasını sağlar. Bu yazımızda, bisiklet sürerken doğru vites kullanımının önemini tüm detaylarıyla ele aldık.

Bisiklette Temel Vites Sistemi

Bir bisikletin temel vites sistemi, birçok küçük alt elemanın bir araya gelmesi ile oluşur. Bu sistemler genellikle çok ince bir ayarda çalışırlar. Herhangi bir vites bileşeninde meydana gelen ufak bir problem tüm vites sistemini etkiler. Bu yüzden vites sistemi elemanlarını bilmek ve gerektiğinde müdahale edebilecek seviyede temel bir bilgi hayat kurtarıcı olabilir. Hadi gelin bisiklette temel vites sistemi bileşenlerini ve ne olduklarını öğrenelim:

1. Aynakol (Krank seti): Pedalların bağlı olduğu bileşendir. Genellikle bir veya daha fazla ön dişli (chainring) içerir. Bisikletlerde yaygın olarak tek, çift veya üçlü ön dişli sistemleri bulunur. Daha fazla ön dişli, genellikle daha geniş bir vites aralığı sağlar.
2. Kaset (Arka dişli): Arka tekerleğin üzerine monte edilen dişli yığınıdır. Birden fazla dişli (cog) içerir ve farklı dişli kombinasyonlarıyla çeşitli vites oranlarını sağlar.
3. Zincir: Pedal çevirmeyi arka tekerleğe aktaran bileşendir. Chainringler ve cogs arasında dolaşırken vites değişimini sağlar.
4. Aktarıcılar: Zinciri, istenen dişliye geçirmek için kullanılan mekanizmadır. Genellikle ön ve arka olmak üzere iki tip değiştirici bulunur. Arka aktarıcı, arka kaset üzerindeki dişlilere geçişi kontrol ederken, ön aktarıcı ön dişlilere geçişi sağlar.
5. Vites Değiştiriciler: Sürücünün vitesleri değiştirmesini sağlayan kontrollerdir. Genellikle gidon üzerinde bulunurlar ve sürücünün eliyle veya parmağıyla kullanılırlar. Sol el genellikle ön vitesleri (chainrings) kontrol ederken, sağ el arka vitesleri (cassette) kontrol eder.

Bisikletlerde Vites Aralıkları

Genellikle, dağ bisikletleri dik yokuşları daha kolay tırmanabilmek için daha küçük dişlilere sahiptir. Öte yandan yol bisikletleri ise daha yüksek hızlara ulaşabilmeleri adına genellikle daha büyük dişlilere sahiptir. Basitçe daha fazla vites daha yumuşak vites geçişi anlamına gelir. Böylece vites değiştirdiğinizde pedala uygulayacağınız kuvvetten doğacak olan bacaklarınızda hissettiğiniz direnç daha küçük ölçülerde artıp azalacaktır. Bu da sizi daha az yoracaktır.

Aynakol olarak adlandırılan ön dişliler, genellikle biri küçük biri büyük iki farklı dişliye sahiptir. Diş sayıları genellikle 50-34 ya da 53-39 gibidir. Daha büyük olan ön dişliler, aynı pedal devrinde daha yüksek hızlara ulaşmanıza olanak tanırken, daha fazla güç gerektirirler. Arka dişlilerde ise durum tam tersidir. Ne kadar büyükse, o kadar rahat çevrilir ve aynı pedal devrinde daha düşük hızlarla ilerlersiniz. Bu nedenle, en büyük arka dişli, sürekli 1. viteste gitmeye benzer.

Bu dişlilerin birbiriyle olan ilişkisi ise şu şekilde açıklanabilir: Örneğin, ön tarafta zincir 34 dişliyken, arkada 17 dişli olması durumunda, her bir pedal turunda tekerlek 2 tur dönecektir. En üst kombinasyon olan 53-11’de ise, her bir pedal turuna karşılık tekerlek neredeyse 5 tur dönecektir ki bunun için pedala uygulanması gereken kuvvet de doğru bir orantıda artar. Bu dişli oranları, pedal devri ve tekerlek çevresini hesaplayarak hangi vites ve pedal devrinde ne kadar hız yapacağınızı belirleyebilirsiniz.

Bisiklette Vites Nasıl Kullanılır?

Bisiklette vites kullanımı başlangıçta biraz karmaşık gelebilir. Ancak aşağıdaki adımları takip ederek temel vites kullanımını öğrenebilirsiniz.

Ön Dişli Vitesleri

• Sol el vitesi ön dişli zincirini hareket ettirir.
• Ön dişlide küçük dişlileri kullanmak sizi daha az yorar. Ancak daha yavaş gidersiniz.
• Ön dişlide büyük dişlileri kullanmak ise sizi daha çok yorar. Ancak daha hızlı gidersiniz.
• Yokuşlardan önce vitesi küçük ön dişliye geçirmelisiniz.

Arka Dişli Vitesleri

• Sağ el vitesi arka dişli zincirini hareket ettirir.
• Arka dişlide küçük dişlileri kullanmak sizi daha çok yorar. Ancak daha hızlı gidersiniz.
• Arka dişlide büyük dişlileri kullanmak ise sizi daha az yorar. Ancak daha yavaş gidersiniz.
• Yokuşlardan önce vitesi büyük arka dişliye geçirmelisiniz.

Tüm bu detayları hatırlamak zor olabilir. En iyi yöntem, dışarı çıkıp deneyimlemek ve hangi vites vitesin ne zaman kullanılacağına dair kas hafızası geliştirmektir.

Bisiklette Doğru Vites Kullanımı İpuçları

Yolu Okuyun

Bir yokuşa girmeden önce vitesi yokuşa göre hazırlamanız gerekir. Yokuş başlangıcında hızınız yavaş ise vitesi küçültün. Yokuş başlangıcında hızınız yüksek ise vitesi kademeli olarak düşürebilirsiniz. Yokuş tırmanırken aynı anda birkaç vitesten fazla düşürmemeye dikkat edin. Birden fazla dişliyi aynı anda değiştirmek sürüşünüzün düz veya inişli bölümlerinde uygun olabilir. Ancak sert ve eğimli bir yokuşta vites değiştirmek zorunda kalırsanız, aynı anda tek bir dişliyi değiştirin. Aynı zamana vites değiştirirken pedal üstündeki basıncı anlık olarak azaltmalısınız. Bunu yapmazsanız pedal üstünde aşırı bir gıcırtı duyabilirsiniz. Aşırı gıcırtı, vites sisteminizin daha hızlı aşınmasına ve zarar görmesine neden olabilir. .

Kadanslı Sürün

Kadans, pedal çevirme hızını ifade eder ve genellikle 1 dakikada çevirilen pedal sayısı olarak ölçülür. Zor bir vitesle daha hızlı gitmek cazip gelecektir. Ancak bu hız gücünüzü de hızla tüketir. Zor vites ve düşük kadans dizlerinize binen yükü artırır. Bu da dizlerinizi sakatlayabilir. Özellikle eğimli ve yokuşlu yollarda daha kolay bir vites kullanmak ve daha yüksek bir kadansla pedal çevirmek, daha verimli bir seçenektir.

Gücünüzü hemen tüketmeyecek ve sürüş boyunca sürdürebileceğiniz bir pedal hızını korumaya çalışın. Birkaç sürüşten sonra sizin için uygun olan kadansı bulacaksınız. Ayrıca, sürüş esnasında kadansı hassas bir şekilde izlemenizi sağlayan bir bisiklet bilgisayarı da kullanmak işinizi kolaylaştırabilir.

Çapraz Zincir Kullanmaktan Kaçının

Ön dişlilerin ve arka kasetin zıt uçlarında zinciri kullanan vitesleri seçmek (çapraz zincirleme), vites sistemine zarar verir. Bunun yerine, ön dişli ve arka dişlileri uyumlu bir şekilde yükseltip azaltmalısınız. Örneğin: Ön 1. dişli ile arka 1-2-3-4 dişlilerini kullanın, arka dişliyi 5’e atmadan önce ön dişliyi 2’ye geçirin. Bu şekilde zincirinizin çapraza düşmesini engellersiniz.